శ్రీ త్యాగరాజ స్వామి ఘనరాగ పంచరత్న కీర్తనలు-1 - సాధించెనే

సద్గురు శ్రీ  త్యాగరాజ స్వామి ఘనరాగ పంచరత్న కీర్తనలు నాకు అత్యంత ప్రీతి పాత్రమైనవి. 

ఎన్నాళ్లూరకే యుండి ఇప్పుడు అభిమాన పూర్వకం గా ఈ కీర్తనలపైన కొన్ని మాటలు  వ్రాయ సంకల్పించాను. 

ఒక సాధారణ  అభిమానిగా మాత్రమే తప్ప  విపుల భాష్యం చెప్పేటంత పరిజ్ఞానం నాకు లేదు. 

శ్రీ త్యాగరాజ స్వామి వాగ్గేయకారునిగా విశ్వరూపం చూపించిన అద్భుత గీతాలు ఈ పంచరత్న కృతులు. 

తెలుగునాట ప్రతి ఇంటా ,  ప్రతి నోటా ఈ పంచరత్న కృతులు పలికే / చేరువ అయ్యే  రోజు రావాలని నా అభిమతం. 

తొలిగా నాకు అత్యంత ప్రీతిపాత్రమైన 'సాధించెనే' గీతం.  (రాగం - ఆరభి, తాళం - ఆది) . 

ఆరభి, సామ, శుద్ధ సావేరి రాగాలు అప్ప చెల్లెళ్లు. అప్ప గారైన  ఆరభి అతి మధురమైన రాగం. ఈ మూడు రాగాలు అర్ధనారీశ్వర స్వరూపమైన శంకరాభరణం రాగం ముద్దు బిడ్డలు. 

కీర్తన పూర్తి పాఠం దిగువన ఇవ్వబడింది. 

పల్లవి : సాధించెనే ఓ మనసా !

అనుపల్లవి :  బోధించిన సన్మార్గవచనముల బొంకు జేసి తా బట్టినపట్టు సాధించెనే ఓ మనసా

(1) దేవకీ వసుదేవుల నేగించినటు - (సాధించెనే)


(2) రంగేశుడు సద్గంగా జనకుడు సంగీత సాంప్రదాయకుడు -     (సాధించెనే)

(3) గోపీ జన మనోరధ మొసంగ లేకనే గేలియు జేసే వాడు     (సాధించెనే)

(4) సారాసారుడు సనక సనందన సన్ముని సేవ్యుడు                 

      సకలాధారుడు - (సాధించెనే)

(5) వనితల సదా సొక్క జేయుచును మ్రొక్క జేసే
      పరమాత్ముడదియు గాక యశోద తనయుడంచు
      ముదంబునను ముద్దు బెట్ట నవ్వుచుండు హరి      (సాధించెనే)

(6)  పరమ భక్త వత్సలుడు సుగుణ పారావారుండాజన్మ

      మనఘుడీ కలి బాధలు దీర్చు వాడనుచునే   

      హృదంబుజమున జూచు చుండగ      (సాధించెనే)

(7)  హరే! రామచంద్ర! రఘుకులేశ ! మృదు సుభాష! శేష     

       శయన ! పర నారీ సోదరాజ ! (సోదర + అజ) 

       విరాజ తురగరాజ !రాజనుత ! 

       నిరామయాపఘన ! సరసీరుహ దళాక్ష! యనుచు 

       వేడుకొన్ననన్ను తా బ్రోవకను (సాధించెనే)

(8)  శ్రీ వేంకటేశ! సుప్రకాశ! సర్వోన్నత !సజ్జన మానస     

      నికేతన ! కనకాంబరధర ! లసన్మకుట కుండల విరాజిత! 

      హరే ! యనుచు నే పొగడగా త్యాగరాజ గేయుడు 

      మానవేంద్రుడైన రామచంద్రుడు (సాధించెనే)

అనుబంధము : సమయానికి తగు మాటలాడెనే

      సద్భక్తుల నడత లిట్లనెనే అమరికగా నా పూజ గొనెనే

      అలుగ వద్దననే విముఖులతో జేరబోకుమనెనే
      వెత గలిగిన తాళుకొమ్మనెనే దమశమాది 

      సుఖదాయకుడగు శ్రీ త్యాగరాజ నుతుడు

      చెంత రాకనే 

       సాధించెనే  ఓ మనసా సాధించెనే

కొన్ని విశేషాలు : 

మహాగాయకులు ఈ కీర్తన  పాడడంలో కొంత వైవిధ్యము కనబడుతున్నది . వారి వారి సంప్రదాయం అనుసరించి  ప్రతి చరణం / చిట్ట స్వరం  ముగిసిన తదుపరి 'సమయానికి తగు మాటలాడెనే' అని గానీ 'సాధించెనే' అని గానీ పాడడం జరుగుతున్నది.  రెండు పద్ధతులు కూడా ఆమోదయోగ్యమూ అనుసరణీయము అని పెద్దలు నిర్ణయించారు . 

త్యాగరాజ స్వామి ప్రతి కీర్తనలోనూ చరణాలతో పల్లవికి అనుబంధం, భావ సమన్వయం ఎంతో  అందంగా కుదరడం వారి ప్రత్యేక శైలి అని చెప్పవచ్చు.  

దేవకీ వసుదేవుల నేగించినటు - సాధించెనే 

దేవకీ వసుదేవులు బాల్యంలో కృష్ణుడి లీలలను చూడలేక పోయినందుకు దు:ఖితులైనారు. అదే తీరుగా  నన్ను కూడా సాధిస్తున్నాడు

సొక్కజేయుచును - పరవశింపజేస్తూ 

నిరామయాపఘన! - ఏ దోషమూ అనారోగ్యము లేని శరీరము కలవాడా. 

కీర్తన సంస్కృత , తెలుగు  పడికట్టు పదాల మేలు కలయికగా సాగుతూ అద్భుత శబ్ద సౌందర్యం తో ఆకట్టుకుంటుంది. ప్రతి పదంలో  స్వామి వారి భక్తి అణువణువునా ద్యోతక మవుతుంది. 

అనుబంధంలో  అలుగ వద్దననే విముఖులతో జేరబోకుమనెనే

వెత గలిగిన తాళుకొమ్మనెనే అని చెప్పడం ఆత్మీయంగా అనిపిస్తుంది. 

శ్రీ త్యాగరాజస్వామి పంచరత్న కృతుల ఆలాపనలో సంగీత స్వయంభువు మంగళం పల్లి బాలమురళీకృష్ణ గారిది benchmark. 

సాధించెనే - (బాలమురళీకృష్ణ గారి గాత్రం లో  )

పంతుల రమ గారి గాత్రం లో వివరణతో - పక్క వాద్యాలు లేకుండా 

మల్లాది సోదరుల గాత్రం లో 

శ్రీ సద్గురు త్యాగరాజ స్వామినే నమ:

మీరా లాగా పిలిస్తే భగవానుడు ఎందుకు రాడు - మియా కి మల్హర్ - కొన్ని సంగీత కబుర్లు.

Meera Bai is known as a mystic poet, staunch devotee of Lord Krishna of 15th century. So many anecdotes are available on her. Where fact ends and fiction takes over is difficult to say. She is an enigma.


మీరా బాయి జీవితం మనసా వాచా కర్మణా కృష్ణునికే అంకితం. కృష్ణుడే ఆమె సర్వస్వము . మీరా కృష్ణుడు వేరు కాదు. నీవే తప్ప ఇత: పరంబెఱుంగఁ  అని సర్వకాల సర్వావస్థలందూ భావన చేస్తుంది ఆమె. 


Meera Bhajans are a fountainhead of Bhakti. లతా మంగేష్కర్ గానం చేసిన మీరా భజనలు ఎంతో ప్రాచుర్యం పొందాయి. 

అందులో  మియా మల్హర్ లేదా miyan ki malhar అనే హిందూస్తానీ రాగం లో స్వర పరచ బడిన ఒక గీతం. 

మ్హారా రే గిరిధర్ గోపాల్  దూస్ రా నా కోయా - పాట బాణీ , లతాజీ high pitch లో పాడిన తీరు అద్భుతం. 

మియా మల్హర్ రాగం లో బోలె రే పపిహరా (గుడ్డీ చిత్రం- 1971- వసంత్ దేశాయి సంగీతం- వాణీ జయరాం గానం )  - A Golden classic song. this song is forever. 

ఈ పాట వల్ల మియా మల్హర్ రాగం ఎంతో ప్రాచుర్యం పొందింది.  1978 లో వచ్చిన మీరా బాయి చిత్రంలో వాణీ జయరాం గారు దాదాపు అన్ని పాటలు పాడారు. సంగీతం పండిట్ రవి శంకర్ జీ. 

లతాజీ గారు -వాణీ జయరాం గారు హిందీ సినిమాలలో పాడడాన్ని ఇష్టపడలేదని అప్పట్లో అనుకునేవారు. 

తెలుగు లో కూడా పెండ్యాల గారు ఒక పాట ను మియా మల్హర్   రాగంలో స్వర పరచినట్టు తెలుస్తుంది. 

అలకలు తీరిన కన్నులు ఏమనె  ప్రియా (మా నాన్న నిర్దోషి - సుశీల గారు - బాలు - పెండ్యాల- 1970) - హిందూ స్థాని రాగాన్ని అంత  అందంగా ఒక యుగళ గీతం కోసం మలచడం మహా సంగీత దర్శకులు పెండ్యాల గారికే చెల్లింది. 

కర్ణాటక సంగీతం లో సాహిత్యానికి, సంగీతానికి రెంటికీ పెద్ద పీట ఉంటుంది. కచేరి format అరిటాకు వేసి వడ్డించిన షడ్రసోపేతమైన విందులా ఉంటుంది.  కానీ ఒక్కో సారి ఎవరో తరుముతున్నట్లు వేగం గా పాడడం అవసరమా అనిపిస్తుంది. 

హిందూ స్థానీ సంగీతం లో శృతి కి అత్యంత ప్రాధాన్యం ఉంటుంది. ఒక చోట నిలబెట్టి పాడుతూ మెల్లిగా ధారలా జారుతుంది. వారికి రాగం ప్రధానం. సాహిత్యానికి రెండో స్థానమే. 

ద్రాక్ష పాకం నారికేళ పాకం పోలిక చెప్పవచ్చు. 

कौन कहते है भगवन आते नहीं , तुम मीरा के जैसे बुलाते नहीं అని ఇటీవలి కాలం లో విన్న ఒక పాట బాగుంటుంది.  

అందమైన,  నిజమైతే బాగుండు అనిపించే కల్పన , నిజాల చుట్టూ అల్లుకున్న అందమైన కల్పనలు ఇవి కూడా నిజాలే. నిజం కల్పనల మధ్య సరిహద్దు ఎప్పుడు చెరిగిపోయిందో ఇలాంటి పాటలు వింటే తెలియదు. 

వేగమే నను బ్రోచేవారెవరురా - ఎందుకే నీకింత తొందరా

ఖమాస్  రాగం పై కొన్ని సంగీత కబుర్లు :

కర్ణాటక సంగీతం లో అధికంగా జన్య రాగాలు కలిగిన / అతి పురాతన మైన  పెద్ద ముత్తయిదువ  రాగాలు.

1) కల్యాణి 2) శంకరాభరణం 3) హరి కాంభోజి 4) మాయా మాళవ గౌళ 5) ఖరహర ప్రియ 6) తోడి 7) భైరవి .( భైరవి రాగం అతి సనాతనమైన రాగం.) 

అందులో హరికాంభోజి జన్యమైన  ఖమాస్  రాగమంటే తెలుగు వారికి  ప్రీతి  ఎక్కువే. ఆర్తి ,ఆర్ద్రత , భక్తి భావాలు ఈ రాగం లో ధ్వనిస్తాయి. 

ఈ రాగం లో మిక్కిలి ప్రసిద్ధమైన " బ్రోచేవారెవరు రా" (మైసూరు వాసుదేవాచార్య కృతి) శంకరాభరణం సినిమా ద్వారా బహుళ ప్రజాదరణ పొందింది. 

ఖమాస్ రాగం లో నాకు బాగా ఇష్టమైన రెండు గీతాలు. 

(1) జి. బాలకృష్ణ ప్రసాద్ గారు పాడిన అన్నమయ్య గీతం

 'మెరుగు వంటిది అలమేలు మంగ'  

(పాట  గానం, సంగీతం, ధ్వని ముద్రణ మొదటి శ్రేణి లో ఉన్నాయి ఈ పాట లో)

(2)" పల్లవియే సరణం " (SP బాలు - S జానకి - ఇళయరాజా)

The trio SP బాలు - S జానకి - ఇళయరాజా weave magic in this beautiful song. 

సంగీత దృశ్య కావ్యం  'మల్లీశ్వరి' లోని "ఎందుకే నీకింత తొందర' పాట ను స్మరించకుండా ఖమాస్  రాగం పై కబుర్లు పూర్తి కావు. 

( రాజేశ్వర రావు - భానుమతి - దేవులపల్లి గారులు )

The genius of Rajeswara rao and Bhanumathi garu in bringing out the nuances and subtle variations of khamas ragam is evident in the song. 

Immortal lines from the song.

"బాధ లన్నీ పాత గాధలై  పోవునే 
వంతలన్నీ వెలుగు పుంతలో మాయునే "

ఒకవైపు   వేగమే నను బ్రోచేవారెవరురా .... 

మరోవైపు ఎందుకే నీకింత  తొందరా 

అని వింటూ ఉంటే నవ్వు వస్తుంది. 

కడలంటె నదికేల కోపం- నీ కోసమే జీవించు 'నది'

సినీ కవులు రాసే ప్రేమ- విరహ గీతాలు భలే ఉంటాయి.

అవి వింటే ప్రియుడు ప్రేయసి కంటే తనపై ఉన్న ప్రేమను ఎక్కువగా ప్రేమిస్తున్నట్టు అనిపిస్తుంది.

ఆ గీతం ఆమె వినడమో చదవడమో జరిగితే మరుక్షణం అతని దరి చేరి ఒడిలో కరగిపోవాలని ఆమెకు అనిపిస్తుంది.

Yes, it strikes a chord in the deepest recesses of listeners' hearts too.

ఈ magic కొన్ని పాటలలో ఉంటుంది.

ఈ విరహ భావాలను తెలపడానికి,
to think aloud lovers' feelings,
భాగేశ్రీ రాగం బాగా నప్పుతుంది.

ఒక అందమైన పాట. One of my all-time favourites.

కడలోడు నదిక్కెన్న కోబమ్. ( SPB - Shankar- Ganesh 1981)-

బాలు గారు ఎంత హాయిగా పాడారు.

Balu sir weaves magic with his Mesmerising rendition.

Great composition by Shankar- Ganesh.

భాగేశ్రీ హిందూస్తానీ రాగం. ఎన్నో మంచి హిందీ సినీ గీతాలు ఇందులో ఉన్నాయి.

ఒక మంచి పాట

జీవన్ సే భరీ తేరీ ఆంఖే (సఫర్ 1970- కిశోర్ కుమార్- కళ్యాణ్ జీ ఆనంద్ జీ).
It is an all time classic with great lyrics and music. కిశోర్ కుమార్ జీవం పోసిన పాట.


The song forever -విరహ గీతాలకు పెన్నిక్క నీ  కోసమే నే జీవించునది
( మాయా బజార్). పాట రెండో చరణం రాగాంతర సంచారం చేసి అందంగా మళ్లీ భాగేశ్రీ లోకి ఒదిగి పోతుంది.

"విరహము కూడా సుఖమే కాదా నిరతము చింతన మధురము కాదా. "

Well the above two lines sums  up the essence of the raga beautifully.

'వలజి' గిబిగి లో ఆనాటి కలలు దాగే

కాలంతో కలిసి చేసే ప్రయాణం గమ్మత్తుగా ఉంటుంది. ఎక్కడికి వెళుతున్నా మో తెలియకుండా, అసలు మనం ప్రయాణం చేస్తున్న విషయమే ఎరుకలేకుండా సాగిపోతూ ఉంటుంది.

నక్షత్ర తతులు తలపై విస్తరించడం తెలుస్తూ ఉంటుంది.

 శరీరం లో ఒక్కో భాగం పనితీరు మందగించి ఒక్కో రకం మాత్ర మన అమ్ముల పొదిలో చేరడం జరుగుతుంది.

చిన్నవాళ్ళు చేసే తప్పులు, వాళ్ళ ఆవేశాలు గమనించి కోపం బదులు అర్థం చేసుకుని
సర్దుకుపోతూ సలహాలిస్తూ గడిపేయడం అలవాటవుతుంది.

చిన్న చిన్న విషయాలు అమితానందం ఇవ్వడం , ఒకప్పుడు విని అంతగా పట్టించుకోని పాటల్లో కొత్త అందాలు కనిపిస్తాయి.

అలాంటి నిరుడు కురిసిన పూల జల్లు   లోని ఒక మరు మల్లె-

నారాణి కనులలోనే - ఆనాటి కలలు దాగే.

( ఘంటసాల + ఎస్. రాజేశ్వర రావు+ శ్రీ శ్రీ - చిలక గోరింక)


ఈ పాట ఒక మేలి ముత్యం. వలజి రాగంలో ఎంతో అందంగా స్వరపరిచారు.

ఎస్వీ రంగారావు గారు అంజలీ దేవి గార్ల మీద. ఎంతో ఉదాత్తంగా ఈ యుగళ గీతం చిత్రీకరించారు.

ఈ రోజులలో ఇలాంటి పాట ఊహించగలమా.

రంగారావు గారు వీణ వాయిస్తూ , అంజలీ దేవి గారు చూపిన హావ భావాలు వారెంతటి మహా నటులో చెబుతాయి.

పాటలో వీణా నాదం ఆద్యంతం వీనులవిందు గా వినిపిస్తుంది. వీణ పాటలు తెలుగు వారి సంపద.

"వసంతగాలికి వలపులు రేగగా"

కదిలే కాలం కాసేపు ఆగిపోతే బాగుంటుంది అనిపిస్తుంది.

పాట పరిమళం పంచే మౌనం సమ్మతమే

మౌనం సమ్మతమే. మౌనం మాట్లాడితే ఎలాఉంటుందో తెలిపే ఒక పాట. 

'కళ్యాణ తేన్ నిలా'. a beautiful duet shot in a classy way on two accomplished actors mammootty and amala.

what a  melodious composition by ilayaraja.

(జేసుదాసు-చిత్ర-మౌనం సమ్మదం -1989). పాట బాణీ (దర్బారి కానడా)-చిత్రీకరణ -గానం-మమ్ముకా అమల- ఒక all time classic గా నిలిపాయి ఈ పాటను. 

కొత్తగా పెళ్ళైన జంట లిపిలేని మనసు భాషను కళ్ళతో మాట్లాడుకుంటారు.

రాజా పాట అంటే interludes తో సహా ఎప్పటికీ గుర్తుండిపోతాయి.

this song is a lesson how a melodious duet should be composed. 

పాట నెమ్మదిగా సంగీతాన్ని సాహిత్యాన్ని ఆస్వాదించేలా ఉంది.

పాట అంటే మాటల సునామీ కాదు. 

పాట అంటే వాయిద్యాల విరగమోత కాదు.

పాట అంటే గావుకేకలు వెర్రి గంతులు కాదు.

this song deserves to be in raja top 20 songs. 

ఆనాటి మంచి గంధం చెక్క ఈనాటికీ సువాసన పంచుతోంది. 

సరిహద్దు లేదు. -- పాటకు , పక్షికి, నదికి , గాలి తెమ్మెరకు

అన్ను మల్లిక్ -  mostly composes crude loud and commercial music.

కానీ తన జీవితంలో గర్వంగా చెప్పుకోదగ్గ సంగీతం 'Refugee'  (2000) అనే హిందీ చిత్రానికి సమకూర్చాడు.

అర్ధవంతమైన సాహిత్యం (జావేద్ అక్తర్), అద్భుత గానం (అల్కా యాజ్నిక్, సోను నిగమ్, ఉదిత్ నారాయణ్), చక్కని చిత్రీకరణ, lilting tunes కలిసి ఈ చిత్రంలోని పాటలు రూపుదిద్దుకున్నాయి.   album లోని అన్ని పాటలు అత్యుత్తమ స్థాయిలో ఉన్నాయి. 

The sincere effort of Anu malik is evident in all the songs.  Kudos to director JP Datta for envisaging such milieu and  believing in Anu Malik. Anu deservingly won the National Award for music for 2000. 

The awards committee too deserves appreciation for recognizing a worthy effort without prejudice.

1)  మేరే హమ్ సఫర్  పాట -  (అల్కా యాజ్నిక్, సోను నిగమ్) - యమన్  కళ్యాణ్ రాగంలో Such a melodious song beautifully sung.  ఇంకో మెచ్చుకోదగ్గ విషయం debutants కరీనా కపూర్ , అభిషేక్ look so good and natural. 

2) ఐసా లగ్తా హై  -  (అల్కా యాజ్నిక్, సోను నిగమ్) another beautiful duet with soothing instruments. and interludes.

3) పంఛి నదియా పవన్ -    (అల్కా యాజ్నిక్, సోను నిగమ్) పక్షులకు, నదులకు, గాలి తెమ్మెరలకు సరిహద్దులు లేవు. మనుషులు కంచెలు కట్టుకొని ఏం పొందారు. Great meaningful lyrics. Javed Akhtar won the National Award for this song. 

Anu Malik composed good music for an earlier J P Datta film ' BORDER' too. JP Datta brought out the best out of him.He made a few border-army films.  

4) రాత్ కీ హతేలి పర్  - (ఉదిత్ నారాయణ్) . The percussion sounds so ethnic and he chorus used is so good in this song.  

5) తాల్ పే జబ్ ఏ జింద్ గానీ  -  (అల్కా యాజ్నిక్, సోను నిగమ్) . Lovely song indeed. 

We like trans border love films.  In reality we get Trans border Terror only. 

నిజానికి మనిషి ఎప్పుడూ కాందిశీకుడే.