మరుమల్లెల చిరునవ్వుల సిరివెన్నెల

సీతారామ శాస్త్రి గారు తాను వెళ్లిపోయిన తరువాత తెలుగు ప్రజలు తనపై  కురిపించిన అభిమానం గౌరవం చూసి ఆనందంగా సాగిపోయి ఉంటాడు అని అనిపిస్తుంది.

సినిమా పాటలకు  పరిమితులు ఉన్నా  ఆయన  మంచి పాటలు వ్రాశాడు.  అశ్లీల అసభ్య గీతాలు దాదాపుగా వ్రాయలేదు. పదుల సంఖ్యలో ఆలోచింపచేసే పాటలు, మరికొన్ని రసానందం కలిగించే పాటలు వ్రాశాడు అని చాలామంది అభిప్రాయం. 

శ్రీ శ్రీ పాటల లోని శబ్ద సౌందర్యం, సినారె పాటలోని ప్రశ్న సమాధానం పద్ధతి, వేటూరి పాటల్లోని అర్థ వైచిత్రి సిరివెన్నెల పాటలలో కనిపిస్తాయి అని నా అభిప్రాయం. 

దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి గారి భావ సౌందర్యం, సౌకుమార్యం  ఎప్పుడైనా కనిపిస్తుంది.

సిరివెన్నెల తరువాత ఎవరు? 

రామ జోగయ్య శాస్త్రి, చంద్రబోస్ వీరిద్దరూ మంచి పాటలు వ్రాస్తున్నారు. మన తెలుగు సినిమా పాట కు మరి కొన్నేళ్లు తిరుగు లేదు.

చంద్ర బోస్ రంగ స్థలం, పుష్ప సినిమాలలో వ్రాసిన పాటల్లో కొత్త భావాలు, పద చిత్రాలు ఉన్నాయి. 

'తెల్లారింది లెగండో ' పాట లో కవితాత్మకత

పాములాటి రాతిరి పడగ దించి పోయింది

ఎక్కిరించు రేయిని చూసి  ఎర్రబడ్డ ఆకాశం

ఎక్కుపెట్టి యిసిరిందా సూరీడి చూపులబాణం

కాలం గట్టిన గంతలు తీసి కాంతుల వెల్లువ గంతులు వేసి

శాస్త్రి గారు wrote many such memorable lines.

ఆయన వ్రాసిన పాటల్లో నాకు అమితంగా నచ్చిన పాట ఇది.

--------------------------------

నా చెలియ పాదాలు హంసలకు పాఠాలు

తాను పలికితె చాలు తేనె జలపాతాలు

ఓ నవ్వు చాలు ఎన్నెన్నొ వలలు వేస్తూ అల్లుకుంటుంది

ముత్యాల జల్లు మృదువైన ముల్లు మదిలో గుచ్చుకుంటుంది

ఆ సోగ కళ్ళ ఓ సైగ చాలు మనసే ఆగనంటుంది

చెక్కిళ్ళలోని నొక్కుల్లో చేరి మళ్ళీ తిరిగి రానంది

పట్టపగలెవరైనా రాతిరిని చూస్తారా

తన కురులు చూపిస్తా అవుననక ఛస్తారా

గుండెల్లో భోగి మంటలా ఎండల్లో లేత వెన్నెల

కొండల్లో ఏటి పరుగులా దూకుతున్న లయలో

గుమ్మంలో సందె వెలుగులా కొమ్మల్లో కొత్త చిగురులా

మబ్బుల్లో వెండి మెరుపులా ఆమెకెన్ని హొయలో

అలా నడిచి వస్తూంటే పూవుల వనం

శిలైపోని మనిషుంటే మనిషే అనం

గాలుల్లో ఆమె పరిమళం ఊపిరిలో నిండి ప్రతి క్షణం

ఎటు ఉన్నా నన్ను వదలదే ఎలా తప్పుకోను

గుర్తొస్తే ఆమె పరిచయం కవ్వించే పడుచు పసిదనం

రెప్పల్లో కైపు కలవరం ఎలా దాచుకోను

కలో కాదో నాకే నిజం తేలక

ఎలా చెప్పడం తాను నాకెవ్వరో

అదిరి పడకయ్యా ఇది ఆమె మాయ

ఇది కవిత కాదబ్బా మన్మధుడి దెబ్బ

------------------------------

ముఖ్యంగా ఈ పాదం మరీ బాగుంది.

అలా నడిచి వస్తూంటే పూవుల వనం

శిలైపోని మనిషుంటే మనిషే అనం 

గో రే గో గో రే అన్న పాట లో హీరోయిన్ మానసిక స్థితి ని పట్టిచ్చేలా ఉంటూనే, పదాలతో magic చేశాడు సిరివెన్నెల.

-------------------------------

తెగ ఉరుముతు కలకాలం

తెరమరుగున తన భారం

మోసుకుంటూ తిరగదు మేఘం

నీలా దాచుకొదుగా అనురాగం 

వెంటపడుతుంటే వెర్రి కోపం

నువ్వు కంటపడకుంటే పిచ్చి తాపం

మండిపడుతుందే హృదయం

మరిచే మంత్రమైనా చెప్పవే సమయం 

నీతో నీకే నిత్యం యుద్దం

ఎందుకు చెప్పవె సత్యభామ

ఏం సాధిస్తుందే నీ పంతం

ఒప్పుకుంటే తప్పులేదే ఉన్న ప్రేమ

-----------------------------

సిరివెన్నెల విశ్వనాథ్ గారి సినిమాలకు అందించిన సాహిత్యం అత్యుత్తమం. అజరామరం. ఆయనకు కనీసం ఐదు జాతీయ అవార్డు లు ఇవ్వాలి. అయితే పద్మశ్రీ అవార్డును ఇచ్చారు.  సంతోషమే.

శ్యాం సింగ రాయ్  చిత్రం లో చివరి పాటలో

నెలరాజు కి ఇల రాణికి  అన్న మాటలు - genius

Maybe he is the last literary legend of Telugu cinema. Thank you సిరివెన్నెల సీతారామశాస్త్రి Sir. 🙏🙏🙏

       

Dear బాలు , ఎందుకో చేరువై దూరమైనావు.

Dear బాలు, 

ఈ పాట నువ్వు పాడలేదు. నీకోసం అభిమానులంతా ముందే పాడించుకున్నాము.

 

నీలి మేఘాలలో గాలి కెరటాలలో
నీవు పాడే పాటా వినిపించునే వేళా

ఏ పూర్వ పుణ్యమో నీ పొందుగా మారీ
ఏ పూర్వ పుణ్యమో నీ పొందుగా మారీ

అపురూపమై నిలచే నా అంతరంగాన

నీలి మేఘాలలో ..

నీ చెలిమి లో నున్న నెత్తావి మాధురులూ
నా హృదయ భారమునే మరపింపజేయు

నీలి మేఘాలలో ..

అందుకో జాలని ఆనందమే నీవు
అందుకో జాలని ఆనందమే నీవు
ఎందుకో చేరువై దూరమైనావు.

నీలి మేఘాలలో గాలి కెరటాలలో నీవు పాడే పాటా వినిపించునే వేళ

Dear బాలు.

దూరమైన కొలది పెరుగును అనురాగం అని,  చూపుల కన్నా ఎదురు చూపులే తియ్యన అని నువ్వే పాడావు.

ఎక్కడో దూరాన కూర్చున్నావు. తమాష చూస్తున్నావు కదా.

Dear బాలు.

ఆనాటి ఆ స్నేహమానందగీతం

ఆ జ్ఞాపకాలన్ని మధురాతి మధురం

ఈనాడు ఆ హాయి లేదేల నేస్తం

ఆరోజులు మునుముందిక రావేమిరా..  అని పాడావు.

నీ పాట విన్నంత సేపు ఆ హాయి నీవు లేని వెలితి నిలిచే ఉన్నాయి.

Dear బాలు.

మెరుపులా మెరిశావు ... వలపులా కలిశావు...
కన్ను తెరిచి చూసేలోగా.నిన్నలలో నిలిచావు.
నిన్నలలో నిలిచావు...

Dear బాలు.  

నీలాలు కారేనా, కాలాలు మారేనా
నీ జాలి నే పంచుకోనా, నీ లాలి నే పాడలేనా?
జాజి పూసే వేళ, జాబిల్లి వేళ
పూలడోల నేను కానా||

ఆ తారతో తేలి తళతళ మెరిసి పోతున్నావు. నీలాలు కారినా, కాలాలు మారినా సరే..

Dear బాలు.

పాడానంటే రాళ్ళే కరగాలి..ఆ రాళ్ళకు నోళ్ళొచ్చి కథలే చెప్పాలి.

అవును. తనివి తీరా చెప్పుకుంటాము.

Dear బాలు.

నా పాట పంచామృతం నా పాట పంచామృతం
నా గానాన గీర్వాణి స్నానాలు సాగించ

గళము కొలను కాగా

ప్రతి పాట పద్మమేగా
పదము వెల్లివిరిసి రాదా
విధిసతి పాదపీఠి కాగా
శృతిలయలు మంగళహారతులై
స్వరసరళి స్వాగత గీతికలై
ప్రతిక్షణం సుమార్చనం
సరస్వతీ సమర్పణం
గగనము గెలువగ 

గమకగతులు సాగ
పశువుల శిశువుల ఫణుల శిరసులూగ...
నా పాట పంచామృతం

అని గగనము గెలువగా వెళ్ళిపోయావు.

Dear బాలు.

అంతర్యామి అలసితి సొలసితి అంటూ వెళ్లి పోయావు. 

రా దిగిరా దివినుంచి భువికి దిగిరా 

తెలుసా మనసా ఇది ఏనాటి అనుబంధమో

అని అడగటం మాకూ వచ్చు.

ಪವಳಿಸು ಪರಮಾತ್ಮ

Love you and miss you sir. Fortunate to be born in your times. 🙏

 

సారమతి రాగం - కొన్ని సంగీత కబుర్లు

కొన్ని రాగాలు  ఒక్క  కీర్తన ద్వారా ఎక్కువ ప్రాచుర్యం పొందుతాయి. 

సారమతి రాగం అనగానే 'మోక్షము గలదా' అన్న త్యాగరాజ స్వామి వారి కృతి అనుపాయినిగా కనిపిస్తుంది. 

ఈ కృతిలో 'వీణా వాదన లోలుడౌ శివుని ' స్వామి వారు దర్శించడం విశేషం గా అనిపిస్తుంది. 

ఈ రాగం ఆవేదన, ఆర్తి, సమర్పణ, భక్తి నివేదన  ఇత్యాది భావాలు వ్యక్తం చేయడానికి అనువుగా ఉంటుంది. 

సారమతి రాగం నటభైరవి (20 వ మేళకర్త) జన్యం. 

గొప్ప గాయకుడు ఎం. డి. రామనాథన్ 

గారి గొంతులో   విందాము. వీరు కర్ణాటక సంగీత  దిగ్గజాలతో ఒకరు. ఘనమైన గాత్ర ధర్మంతో విలంబ కాల గతిలో కీర్తనలు పాడడంలో ప్రసిద్ధులు. వారి ముందుతరం విద్వాంసులైన 'టైగర్ ' వరదాచారి శిష్యులు. 

They were puritans and assiduous sticklers to tradition and sampradaya. They strode like colossuses in the field of Carnatic music. It is because of such stalwarts, carnatic music was preserved for generations in its purest form.

కర్ణాటక సంగీతంలో కాల ప్రమాణం (tempo of rhythm)  మూడు విధాలుగా విభజించారు.

1) ద్రుత లయ  (fast paced)

2) మధ్య లయ  (medium paced )

3) విలంబ లయ (slow paced )

సంగీత వాగ్గేయ కారులు కీర్తన సాహిత్యం, సందర్భం, రసం , భావం,  రాగాన్ని అనుసరించి దృత, మధ్య లేదా విలంబ కాలాలలో పాడటానికి అనువుగా స్వర పరిచారు. 

విలంబ కాలగతి లో ఉన్న సంగీతం మనసుకు సాంత్వన చేకూర్చి , పూర్తిగా లీనమయ్యేలా ఉండి రసానుభూతిని కలిగిస్తుంది. రాగం లోని మాధుర్యం పూర్తి స్థాయిలో అనుభవం కలిగిస్తుంది.   

సారమతి రాగంలో ' సారస దళ నయనే ' (ముత్తయ్య భాగవతార్  కృతి) అనన్య అశోక్ అన్న గాయని చాలా బాగా పాడింది. 

కొంతకాలం క్రితం ఇంటింటా అన్నమయ్య అనే ఒక చిత్రం (విడుదల కాలేదు) లో  'కమలాసన సౌభాగ్యము'  అన్న పాట ప్రాచుర్యం పొందింది. పాట  బాణీ బాగుంది కానీ 

ఎన్నుకున్న  రాగం, tempo పాట సాహిత్యానికి తగినట్లుగా లేవు అని చెప్పవచ్చు. 

సారమతి,  శహన, నీలాంబరి, యదుకుల కాంభోజి  .. ఈ రాగాలు  విలంబ కాల గీతాలకు అనువుగా ఉంటాయి. 

ఏ పాటకు ఏ రాగం కుదురుతుంది అని అలోచించి   పాత తరం  సంగీత దర్శకులు  (రాజేశ్వర రావు, మహాదేవను, పెండ్యాల, ఘంటసాల.. )  బాణీలు కట్టేవారు. అందుకే అవి కలకాలం నిలిచి ఉన్నాయి. 

పాటలో పదాల మధ్య విరామం ఇవ్వడం బాగుంటుంది. ఇటీవలి కాలంలో సినిమా పాటలన్నీ breathless mode లో express speed లో దండకం లాగా బాణీలు కట్టడం జరుగుతుంది. గాయకులు  కూడా సాహిత్యాన్ని బట్టీ పట్టి అప్పజెప్పినట్లు పాడుతున్నారు. 

అలాంటి పాటలు ఎక్కువకాలం నిలబడవు. 

ఆధ్యాత్మిక గజస్నానం - కొన్ని అద్వైత కబుర్లు

కొంతకాలంగా కీ. శే. యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు  గారి '  భగవద్గీత - భాగవతం  సమన్వయము '  youtube లో ఉన్న audio లు విన్నాను. These discourses leave  a profound and lasting impact on listeners. I consider myself fortunate to have heard these lectures.

అద్వైత వేదాంత బోధకులలో వారు అగ్రగణ్యులు .  He is an authority on Advaita vedanta. ఆయన ప్రవచనం నిర్మించే తీరు, సహేతుకంగా వివరించే పధ్ధతి, ఉపనిషత్తులు, భాగవతం, భగవద్గీత , ఇతర శాస్త్రాలపై సాధికారత,   sense of humour చాలా బాగుంటాయి. 

యల్లంరాజు గారి వంటి మహా పండితులు, జ్ఞాని ఉండటం మన తెలుగు వారికి కలిగిన అదృష్టం. ఆయన ప్రవచనాలను record చేసి అందరికి అందుబాటులో ఉంచిన వారి శిష్యులు అభినందనీయులు. 

అద్వైతం సిద్ధాంత పరంగా అద్వితీయమైనప్పటికీ  ఎంతవరకు ఆచరణీయం అన్న సందేహం ఉన్నది.  కంటికి కనిపించే విశ్వం అంతా మిథ్య, కనిపించకుండా సర్వ వ్యాపకమైన బ్రహ్మమే సత్యం  అని convince అవడం సులభం కాదు .  

ఏ తత్వ సిద్ధాంతమైనా ఐదింటికి సమాధానం ఇవ్వవలసి ఉంటుంది - జీవుడు, జగత్తు, ఈశ్వరుడు, బంధం, మోక్షం. ( ప్రేమ్ సిద్ధార్థ్ గారి ప్రవచనం నుండి) . అద్వైతం ఈ ఐదింటికి సమాధానం చెబుతుంది. 

నిజానికి అద్వైతాన్ని మించిన హేతువాదం లేదు అనిపిస్తుంది. భౌతిక శాస్త్రాలు అన్నీ matter, mind దాటి పోలేవు. Physical sciences can't go beyond matter and mind. They can't explain consciousness. Advaita is the science behind sciences. 

అద్వైత సిద్ధాంతం కర్మ యోగం , భక్తి యోగం .. దేనినీ నిరాకరించదు కానీ  అవి జ్ఞానం పొందటానికి ఉపకరించే ఉపకరణాలుగానే అంగీకరిస్తుంది. జ్ఞానాదేవ తు కైవల్యం - అంతిమంగా జ్ఞానం ద్వారా మాత్రమే మోక్షం సాధ్య పడుతుంది అని చెబుతుంది. 

ఐతే దేహధారులైన మానవులకు అద్వైత నిష్ఠ  అన్నది ఎన్నో జన్మల భక్తి, కర్మయోగ సాధనల తరువాత సాధ్యపడే అవకాశం ఉంది అని చెబుతున్నారు.

అద్వైత సిద్ధి పొందిన వారు అతికొద్ది మంది మాత్రమే ఉన్నారు. చివరికి చతుర్ముఖ బ్రహ్మ, మహర్షులు కూడా ఈ స్థితిని పొందటం కష్ట సాధ్యం. ఇలా 99. 999% మందికి సాధ్యంకాని మోక్షం గురించి ఇంత తాపత్రయం ఎందుకు అనే ప్రశ్నవస్తుంది. 

మానవుడికిమాత్రమే ఉన్న విచక్షణ వల్ల జ్ఞాన సాధనకై  ప్రయత్నం చేసే అవకాశం ఉంది. దేహ తాదాత్మ్యం తో  పుణ్యం  పాపం చేస్తూ ఉన్నంత కాలం జనన మరణ చక్రం నుంచి విముక్తి లేదు. ఎంత పుణ్యం చేసినా క్షీణే పుణ్యే మర్త్యలోకం విశన్తి అని చెప్పారు. మళ్ళీ మానవుడిగా పుట్టి సాధన చేసుకోవలసిందే. 

వివిధ ఉపాధులు, స్వరూపాల సంబంధాన్ని చూపటానికి అద్వైత ఆచార్యులు సాధారణం గా స్వీకరించే ఉదాహరణలు - సముద్రం - కెరటాలు, మట్టి - వివిధ  రకాల పాత్రలు, బంగారం - వివిధ ఆభరణాలు, అగ్ని - విస్ఫులింగాలు, ఇంద్రధనస్సులోని రంగులు- సూర్య కాంతి. 

అలాగే మిథ్య - సత్యం చూపటానికి స్వీకరించే ఉదాహరణలు - రజ్జువు - సర్పం,  నీటి చెలమ-మరీచిక ,స్వాప్నిక జగత్తు, దర్పణ దృశ్యమాన నగరి..  

శ్రవణం,  మననం,నిది ధ్యాసన - అద్వైత సాధన లో ముఖ్యమైన ఉపకరణాలుగా చెప్పారు. 

యల్లంరాజు గారు వ్రాసిన  రామాయణం - రామణీయకత, భాగవత సామ్రాజ్యం పుస్తకాలు ఉన్నాయి .  They are seminal works of a great exponent of advaita vedanta. పురాణాలు, శాస్త్రాలు అన్నీ కూడా నిత్య, శుద్ధ, బుద్ధ, ముక్త నిర్గుణ బ్రహ్మాన్నే ప్రతిపాదిస్తున్నాయి అని ఆయన తార్కికంగా సోదాహరణంగా నిరూపిస్తారు.

Everyone may not agree or choose to sail in the path of Advaita. The discourses of Shri Yallamraju garu are delightful and prompt us to think deep. 

కొంత సాధన, కొంత వేదన, ఆధ్యాత్మిక గజ స్నానం, పున : ప్రయత్నం - ఇవన్నీ తప్పవు. బహూనాం జన్మనామ్ అంతే ... We don't know where we stand in our journey. Are we going forward or backward? 

Life is comprised of two journeys - external and internal. The sooner the internal journey begins, the faster the outer journeys conclude.