Tuesday, February 28, 2023

తెలుగింటి హారతి నెలకొన్న కీరితి - సురటి

ఆదౌ నాట అంత్యే సురటి అన్న సంగీత సంప్రదాయం తెలుగునాట ఉన్నది.  

కచేరీ తొలి గీతం నాట, హంసధ్వని లేదా సౌరాష్ట్ర రాగాలలో ఉన్న గణపతి ప్రార్థనా గీతాలతో ప్రారంభించి సురటి, మధ్యమావతి లేదా శ్రీ రాగాలలోని మంగళ హారతి గీతములతో ముగించడం జరుగుతుంది.

తప్పనిసరి కాదు కానీ ఇప్పటికీ ఆ సంప్రదాయం కొనసాగింపు కనిపిస్తుంది.

సురటి రాగం అనగానే తెలుగువారికి సుపరిచితమైన శ్రీ లలితా శివజ్యోతి సర్వ కామదా అన్న గీతం (రహస్యం - పి.లీల - ఘంటసాల) ప్రముఖంగా వినిపిస్తుంది.

తెలుగు మహిళలు అమ్మవారికి కుంకుమార్చనలు చేసి, నోములు నోచుకుని, పేరంటాలు జరిపి హారతి పాటలు పాడుకోవడం సంప్రదాయం.

సురటి రాగం లో కీ. శే. శ్రీరంగం గోపాలరత్నం గారు 

ఇద్దరి తమకము ఇటువలెనే అనే అన్నమయ్య కీర్తన  స్వరపరచి పాడారు.

అలాగే శ్రీ బాలకృష్ణ ప్రసాద్ గారు అంగనలీరే ఆరతులు అన్న చక్కని అన్నమయ్య కీర్తన స్వరపరచి గానం చేశారు.

మాతృశ్రీ తరిగొండ వెంగమాంబ రచించిన శివనాటకం రూపకం నుంచి ఒక మంగళ నీరాజనం గీతం

(బాలకృష్ణ ప్రసాద్)

------

స్వామికి

సారమైన దివ్యాన్నము షడ్రసయుత భక్షణములు నివేదన చేసి

జాజికాయ, జాపత్రి, యాలకులు, వక్కలాకులతో కూడిన విడెము సమర్పించి

సురటిలో నీరాజనం ఇచ్చిన

త్యాగరాజ స్వామి ఉత్సవ సాంప్రదాయ కీర్తన 

పతికి హారతీరే సీతాపతికి 

పల్లవి :
పతికి హారతీరే….
సీతాపతికి హారతీరే.

అను పల్లవి :

అతి మృదుతర సత్య భాషణునికి
అఖిలాండనాథునికి
సీతాపతికి హారతీరే…..

చరణం :
బంగరు రంగు భుజంగునిపై…
చెలంగుచును మరకతాంగుడు
తెరంగున మెరయు తన అంగనతో
పలుకంగ జూచి ఉప్పొంగుచు
సీతాపతికి హారతీరే

అక్కరతో నిరు ప్రక్కల నిలిచి
తళుక్కని మెరయగ చక్కని మోమున
చుక్కలరాయని మక్కువతో సరి
ముక్కెర కదలగ గ్రక్కున సీతా
పతికి హారతీరే

రాజ విభాకర రాజధరామర
రాజ శుకాజ విరాజులు చూడగా
రాజమానమగు గాజులు ఘల్లన
రాజిత శ్రీత్యాగరాజనుతునికి
పతికి హారతీరే
సీతాపతికి హారతీరే…..

(చివరి చరణం లో రాజ విభాకర రాజధరామరరాజ శుకాజ విరాజులు అన్న సమాసం లో రాజ - చంద్రుడు, విభాకర - సూర్యుడు, రాజధర - శివుడు, అమరరాజ - ఇంద్రుడు, శుక - శుకుడు, అజ - బ్రహ్మ, విరాజ - గరుడుడు - పద విభజన)

🙏

Tuesday, February 21, 2023

మృచ్ఛకటికం

ఆకాశం అద్దుకున్న నీలం

ఆత్మ చుట్టుకున్న చేలం


నిన్నటి లోయలోకి జారిపోతూ 

రేపటి ఊబిలో కూరుకు పోతూ 

ఇప్పటి క్షణం ఆవిరవుతుంది.


ఘటం ఘనంగా పలుకుతుంది

మృత్తిక మౌనంగా ఉంటుంది.


ఎగసి ఎగసి అలసి సొలసి

కడలి ఒడిని అల సేద తీరుతుంది.


అద్దంలో నగరపు తళుకులు

స్వప్నంలో మెరుపుల మరకలు


సప్త వర్ణమయ దీప కాంతిలో

రంగురాళ్ల జిలుగు తెల్లబోతుంది.

 

జ్యోతి వెలుగులో రజ్జువును చూసి

భ్రాంతి సర్పం చల్లగా జారుకుంటుంది.


దేహాభిమానం దగ్ధమైతే

మరణం మహోత్సవం అవుతుంది.


మట్టి బండి లో మహాయాత్ర 

ముగిసి పోతుంది.


(బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాసరావు గారి అద్వైత బోధల స్ఫూర్తితో )






Sunday, February 12, 2023

మును తపమేమి జేసెనో - యదుకుల కాంభోజి రాగం - కొన్ని సంగీత ముచ్చట్లు

శ్రీరామ జయ రామ అన్న త్యాగరాజ స్వామి సంప్రదాయ కీర్తన సుమధురం. సుప్రసిద్ధం. సులభ గ్రాహ్యం. అత్యంత మనోహరం. భక్తి భావ భరితం. యదుకుల కాంభోజి రాగ స్వరీకృతం.

ఈ కీర్తన లోని భావ ప్రకటనా రీతి (idiom) తెలుగు వారికి మాత్రమే పూర్తిగా అవగత మవుతుంది అనిపిస్తుంది.   శ్రీమద్రామాయణం లోని హృద్యమైన సన్నివేశాలు  కళ్లముందు ఒక్కసారి కదలాడుతాయి. శుద్ధ సత్వ గుణం అక్షర రూపం దాల్చి ప్రకటితమయిన భావన కలుగుతుంది.  సాహిత్యం చదివినా లేక పాట విన్నా కూడా మాటల్లో చెప్పలేని మధుర భావం ముప్పిరి గొంటుంది. అది అనుభవైక వేద్యం మాత్రమే.

-----------

పల్లవి :

శ్రీరామ జయరామ శృంగార రామ యని చింతింపరాదే ఓ మనసా

చరణం :

1. తళుకు జెక్కుల ముద్దుబెట్ట కౌసల్య మును తపమేమి జేసెనో కౌసల్య

తపమేమి చేసెనో తెలియ

2. దశరథుడు శ్రీరామ రారా యనుచు పిల్వ మును  తపమేమి జేసెనో దశరథుడు 

తపమేమి చేసెనో తెలియ

3. తనివార పరిచర్య జేయ సౌమిత్రి మును తపమేమి చేసెనో సౌమిత్రి 

తపమేమి చేసెనో తెలియ

4. తన వెంట చన జూచి యుప్పొంగ కౌశికుడు తపమేమి చేసెనో కౌశికుడు 

తపమేమి చేసెనో తెలియా

5. తాపంబణగి రూపవతియౌట కహల్య తపమేమి చేసెనో అహల్య 

తపమేమి చేసెనో తెలియ.

6. తన తనయ నొసగి కనులార గన జనకుండు తపమేమి జేసెనో జనకుండు తపమేమి జేసెనో తెలియ

7. దహరంబు కరగ కరము బట్ట జానకి తపమేమి చేసెనో జానకి 

తపమేమి చేసెనో తెలియ

8. త్యాగరాజాప్తాయని పొగడ నారదమౌని తపమేమి చేసెనో ఆ మౌని 

తపమేమి చేసెనో తెలియ

శ్రీరామ జయరామ శృంగార రామయని చింతింపరాదే ఓ మనసా

------- ప్రముఖ గాయని పంతుల రమ గారు భావయుక్తంగా పాడారు.

-----------

యదుకుల కాంభోజి రాగం లఘు చరణాలలో  మధుర భక్తి భావన ప్రకటనకు మిక్కిలి అనువైన రాగం.

ఈ రాగం లో ఘంటసాల గారు పాడిన అద్భుత భక్తి గీతం శేషాద్రి శిఖరాన 

-----------

శేషాద్రి శిఖరాన, స్థిరముగ వెలసిన

శ్రీ వేంకటేశ్వర ప్రభో పాలయశ్రీవేంకటేశ్వరా

శంఖ చక్రముల చెరియొక్క చేతనుసొంపుగా పట్టితివా ప్రభో శ్రీశా

వరద ముద్రను బూని, యూరువున కేలుంచి

ఒయ్యార మొలికింతువా ప్రభో శ్రీశా

తిరుమోము నందున శ్రీపాదరేణువునా 

తిరునామముంచితివా ప్రభో శ్రీశా

వజ్రాంగి కవచము, వయ్యారముగ దొడిగి తోమాల వైచీతివా, ప్రభో శ్రీశా

ఉరమునా యిరువంక, శ్రీదేవి, భూదేవి

రయ చెన్నెలరింతువా ప్రభో శ్రీశా

పద్మావతీ రమణ పాలింపవే నన్నుపాదాల నెర నమ్మితీ ప్రభో శ్రీశా

-----------

ఘంటసాల గారి అమృత తుల్య గాత్రం లో ఈ పాట తెలుగు వారి ప్రతి ఇంట పలుకుతుంది. శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి రూపం కనులముందు ప్రత్యక్ష మవుతుంది.

త్యాగరాజ స్వామి కృతి నుంచి స్ఫూర్తి పొంది నట్లుగా స్వరాభిషేకం అనే   కె. విశ్వ నాథ్ గారి చిత్రం లో 

----------

అనుజుడై లక్ష్మణుడు అన్నా యనుచు బిలువ తపమేమి జేసెనొ ఈ రామయ్య 

అగ్రజుడు రాఘవుడు తమ్ముడా యనుచు బిలువ తపమేమి జేసెనో లక్ష్మణుడు

-------------

అన్న మంచి పాట వచ్చింది. కల్యాణి రాగం లో ఈ పాటకు విద్యాసాగర్ సంగీతం సమకూర్చాడు. వేటూరి సాహిత్యం. కె జే. జేసుదాసు, ఎస్పీ బాలు గారు అద్భుతంగా పాడారు.

అలాగే ఈ రాగం లోని భద్రాచల రామదాసు కీర్తన సీతమ్మకు జేయిస్తి చింతాకు పతకము రామచంద్ర పాట అంటే తెలుగువారికి ఆరో ప్రాణం. బాల మురళి గాత్రం లో ఆ పాట వినడం అంటే అరిటాకులో పండుగ భోజనం చేసినంత ఆనందం. యదుకుల కాంభోజి రాగం తెలుగువారికి స్వంతం అని చెప్పడం అతిశయోక్తి కానేరదు.

🙏🙏🙏


Friday, February 3, 2023

కె. విశ్వనాథ్ గారు - కళా తపస్వి.

మనిషి ఏ వృత్తిలో ఉన్నా ధార్మిక ప్రవృత్తి ఉంటే ఆ  జీవితం ధన్యత పొందుతుంది. విశ్వనాథ్ గారు అందుకు ఒక ప్రబల ఉదాహరణ.

విశ్వనాథ్ గారి చిత్రాల గొప్పదనం గురించి అనేకమంది అనేక సార్లు చెప్పుకుంటూ ఆనంద పడుతుంటారు. మన మనసులపై అంత బలమైన ముద్ర వేశాయి అవి. 

ఆయన చిత్రాల లోని అనేక సన్నివేశాలు, పాత్రలు మన కళ్లముందు సజీవంగా కదలాడుతాయి.

ఆయన తీసిన ప్రతి చిత్రం లోనూ మనం ఆనందపడే సంగీతం , సాహిత్యం, కథ, నటన, తెలుగుదనం, విలువలు, బలమైన సన్నివేశాలు -  తప్పనిసరిగా భాగంగా ఉంటాయి. 

విశ్వనాథ్ గారి చిత్రాలలో ప్రథమ ద్వితీయ స్థానాలలో  శంకరాభరణం, సాగర సంగమం ఉంటాయి అని చెప్పవచ్చు.

శంకరాభరణం చిత్రంలో నిజానికి సోమయాజులు, మంజు భార్గవి గారికి జాతీయ అవార్డు ఇవ్వాలి. అలాగే స్వర్ణ కమలం ఉత్తమ చిత్రం, దర్శకుడికి కూడా ఇవ్వాలి. అయితే అప్పట్లో వామపక్షవాద బికారి చిత్రాలు తీసే వారికే ఎక్కువగా అవార్డులు వచ్చేవి.అలాంటి వాళ్ళు అవార్డు కమిటీ లలో ఉండేవారు.

శంకరాభరణం లో అల్లు రామలింగయ్య గారి పాత్ర ఎంత బాగా వచ్చింది. మంచి నటులకు సరైన గౌరవప్రదమైన పాత్రలు సృష్టించి ఇవ్వడం దర్శకుడి అభిరుచికి సహృదయతకు నిదర్శనం.

కథానాయకుల పాత్రలకే కాక సహాయ నటులకు, హాస్య నటులు, అతి చిన్న పాత్ర పోషించే వారికి కూడా ఒక గౌరవం, సముచిత స్థానం ఇవ్వడం విశ్వనాథ్ గారి చిత్రాలలో గమనించ వచ్చు. 

హీరో పాత్రలను మాత్రమే గొప్ప చేసి హాస్య పాత్ర ధారుల చెంప పగలగొట్టే, అవమానించే సన్నివేశాలు, అసభ్య, అశ్లీల సన్నివేశాలు  ఆయన చిత్రాలలో ఉండవు. ఎందుకంటే ఆయన సహజ ప్రవృత్తి ధార్మిక స్వభావం. ఎదుటి మనిషిని గౌరవించే తత్త్వం. 

సాగర సంగమం చిత్రం లో కమల్ హాసన్, జయప్రద ల మధ్య ప్రేమ చిగురించే సన్నివేశాలు వారు ఇంట్లో ఫోటో తీసుకునే సన్నివేశం, నాట్య ప్రదర్శన లో కమల్ పేరు చూసుకున్నప్పడు వచ్చే సన్నివేశం - immortal scenes.

అనంతపురం లో రఘువీరా థియేటర్ లో  సాగర సంగమం చిత్రం విడుదల అయిన మొదటి రోజు మొదటి ఆట చూసిన విషయం గుర్తు ఉంది. ఒక స్నేహితుడు లైను లో దూరి టిక్కెట్టు సంపాదించాడు. కమల హాసన్ నట జీవితం లోనే అత్యుత్తమ చిత్రం సాగర సంగమం.

స్వర్ణ కమలం చిత్రం లో ఒక ఘనాపాటి పండితుని ఒక పై అధికారి అవమానించే సన్నివేశం మరచిపోలేము.  ఒక గొప్ప వేద పండితుని పట్ల అధికారి అనుచిత  ప్రవర్తనను చూపే సన్నివేశం. 

ఆయన చివరగా తీసిన కొన్ని చిత్రాలు అంతగా ఆదరణ పొందలేదు. అయితే వాటిలో కూడా కొన్ని మంచి సన్నివేశాలు ఉన్నాయి.

In my view Vishwanath garu was a master story teller.  Screenplay is his strength. 

ఆయన తీసిన అద్భుత చిత్రాలకు - ఏడిద నాగేశ్వరరావు వంటి అభిరుచి ఉన్న నిర్మాతలు, అద్భుత మయిన నటులు, వేటూరి, జంధ్యాల, సీతారామ శాస్త్రి, సినారె, ఆత్రేయ, కేవి మహదేవన్, రాజేశ్వరరావు గారు, ఇళయరాజా , గొప్ప ఛాయాగ్రాహకులు, గాయకులు - ఈ గొప్ప బృందం సహకారం ఎంతో ఉంది.

ముఖ్యంగా వేటూరి గారు సిరిసిరి మువ్వ, శంకరాభరణం చిత్రాలలో విశ్వ రూపం చూపారు. 

సప్తపది, శంకరాభరణం చిత్రాలలో  జంధ్యాల గారి సంభాషణలు చాలా గొప్పగా ఉంటాయి.

సంగీత సాహిత్య సమలంకృతే, దొరకునా ఇటువంటి సేవ, విరించినై విరచించితిని, ఆడవే మయూరీ, రావమ్మా మహాలక్ష్మీ, మావిచిగురు తినగానే, శివపూజకు చిగురించిన, ...  Immortal claasics.

విశ్వనాథ్ గారి పట్ల చలన చిత్ర పరిశ్రమ లో ఉన్న అందరికీ అపారమైన గౌరవం ఉంది. అది అభినందించదగ్గ విషయం. కళా తపస్వి అన్న పేరు విశ్వనాథ్ గారికి ఎంతైనా సార్థకం.

విశ్వనాథ్ గారి గొప్ప చిత్రాలను కొత్త తరానికి, రాబోయే తరాలకు కూడా అందించే ప్రయత్నం జరగాలి.

Fortunate to have been born in the same era of the legend K Vishwanath garu.🙏